In het onontwarbare kluwen van de ontelbare systemen, suggesties, adviezen en oefeningen om een effectief, gelukkig en zinvol leven te leiden zijn er 7 fundamentele struikelblokken die ervoor zorgen dat velen hopeloos verdwalen in de doolhof.
Na het korte overzicht van elk van de 7 struikelblokken vind je hieronder meer uitleg met concrete voorbeelden.
Er zijn zoveel verschillende tips, suggesties, oefeningen, procedures
processen, do's en don'ts die je de hemel op aarde beloven, dat
het heel moeilijk is om te weten waar je moet beginnen of wanneer je welk
van die ontelbare suggesties moet kiezen.
De goede en gedegen systemen voor persoonlijke ontwikkeling zijn heel
vaak complex en ingewikkeld. Het kost heel wat tijd en moeite om deze
systemen te leren en te kunnen gebruiken.
In veel gevallen is het niet vanzelfsprekend welke parameters bepalend zijn
in welke situaties en voor wie.
Veel van de voorgestelde houdingen, die leiden tot meer geluk,
kunnen omslaan in het tegenovergestelde. Je moet een expert zijn in het
specifieke systeem om te weten wanneer en hoe een bepaalde positieve
eigenschappen omslaat in het destructieve tegendeel.
Er zijn heel veel verwarrende en tegenstrijdige tips en adviezen voor
geluk.
Vaak is de belangrijkste bron van verwarring de vaagheid van veel
suggesties voor het creëren van meer geluk.
Een van de grootste struikelblokken zijn de vele verwarrende en
tegenstrijdige suggesties, zelfs binnen één systeem.
Het eerste probleem is dat er vele honderden verschillende tips en suggesties zijn. Veel van die tips, systemen, do’s en dont’s zijn op zich zinvol, maar de veelheid en verscheidenheid van alle do's en don'ts, procedures, processen en oefeningen die worden aanbevolen, is overweldigend.
Je kunt op geen enkele manier weten waar je moet beginnen of welk advies voor jou het beste is en waarom. Laat me een paar voorbeelden geven.
Sommige geluksexperts zeggen dat je je dag het beste kunt beginnen door een half uur heel stil te zijn, bijvoorbeeld in stille meditatie. Anderen adviseren om je dag te beginnen met stevige lichaamsbeweging. Weer anderen overtuigen je ervan dat het maken van een lijst met alle dingen die je die dag wilt bereiken de meest perfecte manier is om je dag te beginnen, terwijl weer anderen je even overtuigend beloven dat je een gelukkig leven krijgt als je je dag begint door dankbaar te zijn voor minstens tien dingen. Ik weet zeker dat je nog vele tientallen adviezen kunt toevoegen die je hebt gehoord of waarover je hebt gelezen.
Zowel mensen die ik interviewde als cliënten en studenten in mijn trainingen hebben allerlei suggesties geprobeerd. Sommige suggesties werken gedurende een bepaalde tijd voor sommige personen, maar werken niet voor anderen en vice versa. Het punt is dat ik op zoek was naar het soort advies dat honderd procent werkt, voor iedereen, altijd en in alle mogelijke situaties.
Het tweede probleem is dat die moedige mensen die geprobeerd hebben om een structuur te vinden in al die principes voor duurzaam geluk en wijsheid, uitkwamen bij complexe systemen.
Een van die goed uitgewerkte systemen waar ik inmiddels erg aan gewend was geraakt, zijn de zogenaamde 'metaprogramma's', ontwikkeld door onder andere de NLP-pioniers John Grinder, Frank Pucelik, Anné Linden en Robert Dilts.
Hoewel ik de NLP metaprogramma's nog steeds een van de meest uitgebreide modellen vind die de parameters voor effectiviteit en geluk in kaart brengen, heeft het een aantal ernstige nadelen.
Het overzicht van alle factoren die bepalen of we wel of niet effectief denken, voelen, communiceren en handelen, zoals gepresenteerd in de NLP metaprogrammering, is complex. Afhankelijk van hoe je de factoren indeelt, zijn er tussen de 30 en 50 parameters.
Omdat ik in 2010 al twee decennia lang de NLP metaprogrammering trainde, wist ik uit ervaring dat het minstens zo'n 20 trainingsdagen duurt voordat mensen in staat zijn om alle parameters van elkaar te onderscheiden en voordat ze ze effectief voor zichzelf kunnen toepassen. Laat staan voordat ze ze bij anderen kunnen detecteren.
Een ander voorbeeld van een zeer interessant wijsheidsmodel: Het Enneagram. In mijn ervaring is dat een heel wijs, compleet en diepgaand model. Maar het vergt ook minstens een dozijn dagen intensieve training en enkele jaren ervaring, om de belangrijkste nuances echt te begrijpen en om het model effectief te kunnen gebruiken voor zelfontwikkeling. Het duurt zelfs nog langer voordat je het Enneagram kunt gebruiken om anderen op een ethische en effectieve manier te helpen.
Het derde fundamentele probleem is dat, ook in de bovengenoemde grondig uitgewerkte systemen, het niet duidelijk is welke parameters in welke situaties en voor wie bepalend zijn.
Laten we het voorbeeld van de NLP metaprogramma's nemen. Hoewel NLP lange tijd is gestigmatiseerd, zijn veel van de NLP-patronen mainstream geworden in de meeste therapie- en coachingopleidingen, zelfs in psychologieopleidingen aan universiteiten (waar de zeer begaafde NLP-pioniers, die dit model hebben ontwikkeld, zelden worden genoemd). Hoe dan ook, een van deze patronen is de zogenaamde szorting by self versus sorting by other.
De NLP-ers onder jullie zullen me vergeven dat ik heel beknopt zal zijn door veel van de subtiele nuances in de volgende beschrijving weg te laten. Wanneer we communiceren, voelen en denken op een sorting by other manier, is onze intentie gericht op wat belangrijk is voor de ander en op de waarden, zorgen en wensen van die ander. Wanneer we daarentegen communiceren, voelen of denken op een sorting by self manier, is onze intentie gericht op wat belangrijk is voor onszelf en op onze eigen waarden, zorgen en wensen. Het is duidelijk dat bijvoorbeeld een zeer egocentrisch persoon zijn perspectieven zal verbreden door meer te leren sorten by other. anderen. Anderzijds zal iemand die altijd anderen helpt en steunt en zijn eigen behoeften en wensen verwaarloost, er veel baat bij hebben om in meer situaties te leren sorten by self. Maar de meeste mensen behoren niet tot een van deze uitersten. En er zijn heel wat andere vaardigheden nodig om te bepalen in welke gevallen het, in het belang van iedereen, het beste is om ofwel te sorten by self ofwel te sorten by other. In sommige situaties werkt een van de twee opties het beste en in andere situaties werkt de andere optie het beste. En vaak is een combinatie van de twee de beste oplossing. Het wordt nog ingewikkelder als iemand verbaal op anderen sorteert, maar op zichzelf sorteert met zijn intonatie en lichaamshouding.
Een ander voorbeeld. In veel oudere en hedendaagse wijsheidsleringen wordt geadviseerd om een houding van dankbaarheid aan te nemen. Maar ook hier zijn er situaties waarin het suggereren dat iemand dankbaarder moet zijn een van de slechtste adviezen is die je kunt geven. Je hoeft geen ervaren psycholoog te zijn om te begrijpen dat iemand wiens kind net is omgekomen bij een auto-ongeluk vragen om dankbaar te zijn voor alles wat het leven heeft gegeven, niet de beste suggestie is in die situatie. Op zulke momenten heb je een heel ander soort steun en hulp nodig.
Zoals duidelijk wordt uit bovenstaande voorbeelden, voor veel geluksadviezen is timing cruciaal. De verkeerde tijd, plaats en persoon voor één en hetzelfde advies kan een averechts effect hebben. En weet, in ons onderzoek was ik op zoek naar die levenshoudingen die altijd, bij iedereen en in elke situatie werken.
Het vierde probleem, dat we in de vorige paragraaf ook al gedeeltelijk aanstipten, is dat sommige levenshoudingen die tot meer geluk leiden, soms omslaan in het tegenovergestelde.
Ik geef het voorbeeld van Daniel Ofman’s heel goed ontwikkelde en zeer bruikbare model van het Kernkwaliteitskwadrant. Laten we het voorbeeld van orde nemen. Orde hebben in bijvoorbeeld je papierwerk en in je leven in het algemeen is een onweerlegbare deugd. Deze kwaliteit kan echter omslaan in een obstakel, waar het - in de woorden van Ofman - een valkuil wordt. In dit geval zouden we de extreme versie van orde rigiditeit kunnen noemen, of hyperperfectionisme. In gevallen waarin men vastzit in rigiditeit, heeft men meer flexibiliteit nodig, wat Ofman de Uitdaging noemt. Ik heb veel mensen gezien die in bepaalde gevallen niet zeker wisten of ze moesten kiezen voor hun Kernkwaliteit of voor de bijbehorende Uitdaging. Er is al een zekere mate van inzicht nodig in het eigen onbewuste gedrag en de waardestructuur om op te merken wanneer een bepaalde kwaliteit omslaat naar zijn 'te veel van het goede'-versie.
Het 5e probleem - een nog groter probleem - is het grote aantal tegenstrijdige tips en adviezen voor een hoog bewustzijn.
Laten we een paar voorbeelden nemen die veel mensen die ik de afgelopen 40 jaar heb ontmoet en waarmee ik heb samengewerkt, in verwarring hebben gebracht.
Sommige benaderingen zeggen dat je altijd precies moet weten waar je naartoe gaat. Je moet absoluut je specifieke doelen kennen. Verschillende modellen, zoals het outcome-model (volgens welke een doel positief, zintuiglijk, contextueel, onder controle en ecologisch moet worden geformuleerd) en het SMART model (volgens welke een doel specifiek, meetbaar, haalbaar, relevant en tijdgebonden moet worden geformuleerd) lijken de onweerlegbare waarheid van dit standpunt te bevestigen.
Andere modellen, leraren en benaderingen suggereren echter precies het tegenovergestelde: Vasthouden aan nauwkeurig gedefinieerde doelen is een van de belangrijkste redenen waarom mensen en organisaties vastlopen en niet vooruit geraken.
In mijn praktijk heb ik veel voorbeelden gezien van mensen die hopeloos vast zaten omdat ze vasthielden aan specifieke doelen. Ik heb net zoveel mensen gezien die vast zaten omdat ze niet wisten waar ze heen wilden met hun leven. Of omdat hun dromen en wensen te vaag waren.
In mijn onderzoek, dat leidde tot het PAVA-bewustzijnsmodel, wilde ik nagaan welke houdingen altijd, voor iedereen opportuun zijn.
Nog een voorbeeld: Sommige leraren suggereren dat je de dingen nooit zomaar moet accepteren zoals ze zijn. Je moet je altijd verzetten tegen situaties die niet in lijn zijn met je waarden. Andere benaderingen beschouwen acceptatie van alles en iedereen als een van de meest stabiele fundamenten voor duurzaam geluk.
Een derde voorbeeld: De suggestie 'Je moet nooit oordelen over mensen en situaties' in tegenstelling tot de suggestie 'Beoordeel altijd alles en iedereen wat op je pad komt’. Ik heb talloze mensen ontmoet die hopeloos in de war waren door de vele versies van deze tegenstelling.
Ik kan het niet laten om nog een voorbeeld te geven, omdat ik het de afgelopen jaren verschillende keren ben tegengekomen. Sommige mensen zeggen 'Stel nooit iemand de vraag waarom', terwijl andere wijze mensen adviseren: 'Je moet altijd weten waarom je dingen doet'. Veel leidinggevenden, leiders en adviseurs zijn in de war over deze tegenstrijdigheid. Ik heb gemerkt dat veel coaching- en therapie-opleidingen hun studenten adviseren om altijd een van beide te doen en nooit het andere.
Ik heb veel begaafde, wijze en intelligente mensen gezien die jarenlang vastzaten omdat ze zich vastklampten aan één kant van de hierboven genoemde tegenstrijdige suggesties of omdat ze in een constante worsteling zaten tussen beide uiteinden van de dichotomie.
Heel vaak raakten mensen nog meer in de war zodra ze het advies van meer dan één leraar gingen volgen, zoals bijvoorbeeld Neale Donald Walsh, Deepak Chopra, Rhonda Byrns, Tony Robbins -om er maar een paar te noemen. Wat de ene leraar adviseerde, werd vaak afgeraden door een andere leraar en omgekeerd.
Als er een gemeenschappelijke basis was in al die tegenstrijdige adviezen, een synthese die beide uiteinden van de verschillende polariteiten verenigde, dan was ik vast van plan om die te vinden, in mijn onderzoek naar de universele levenshoudingen voor doorzaam geluk.
De 6e belangrijkste bron van verwarring is de vaagheid van veel suggesties om meer geluk te creëren. We worden allemaal gebombardeerd met 'wijze' adviezen zoals 'neem een houding van dankbaarheid aan', 'juig niet', 'hou van jezelf', waardeer anderen', 'wees aardig voor jezelf en voor anderen'. Maar in veel gevallen krijg je geen informatie over hoe je dit precies moet doen.
Het probleem dat wellicht voor de meeste verwarring zorgt is dat veel benaderingen verwarrende en tegenstrijdige suggesties geven, zelfs binnen hun eigen systeem.
Tot op de dag van vandaag zie ik cliënten die zelf leraar zijn in bijvoorbeeld het Myers-Briggs typologiemodel, het DISC model of het Insights model. Ze bekennen dat ze niet altijd duidelijk zijn over het soort advies dat ze aan welke persoon moeten geven. Dit heeft te maken met het feit dat veel typologiemodellen expliciet of impliciet suggereren dat 2 verschillende kwaliteiten elkaars tegenpolen zijn. Terwijl veel personen ze zelf niet als tegenpolen beschouwen.
In de Myers-Briggs typologie hebben mensen bijvoorbeeld regelmatig het gevoel dat ze 'gedwongen' worden om zichzelf -of anderen- ofwel meer als een Denktype te beschouwen, waarbij ze vooral op zoek gaan naar logica en consistentie, ofwel meer als een Gevoelstype, waarbij ze meer geneigd zijn om rekening te houden met de personen en omstandigheden. Ik noem dit de 'of-of-valkuil'. Eigenlijk is een belangrijk deel van de Myers-Briggs typologie, en ook andere modellen, gebouwd op onduidelijke en verwarrende tegenstelling, wat ik noem ‘onjuiste tegenstellingen’. Naast Denken tegenover Voelen, beschouwt de Myers-Briggs typologie nog 3 andere typologie polariteiten: Sensing of Intuition, Extraversion of Introversion en Judging of Perceiving. Telkens worden twee kwaliteiten tegenover elkaar gesteld. En die polariteit -die helemaal niet klopt- zorgt bij veel mensen voor heel wat verwarring.
Deze onjuiste tegenstellingen, die ik in mijn training soms ‘valse tegenstellingen’ noem, zijn een belangrijke bron van verwarring, niet alleen in de wereld van leiderschap en counseling, maar in onze samenleving als geheel. Deze valse tegenstellingen zijn overal en ze gaan vaak onopgemerkt voorbij, terwijl mensen in een onnodige tweeslachtigheid worden geduwd.
Een tijd geleden kreeg ik een e-mail van een gerenommeerde coachingorganisatie. Er stond in: ‘Richt je niet op wat je wilt, maar kijk naar wat je al hebt.’ Deze op het eerste gezicht wijze suggestie impliceert dat je een van beide houdingen doet.
Met de processen van de PAVA-methode kan je het weldoende effect ervaren van te zien wat je al hebt EN van je tegelijkertijd te richten op wat je wilt.
Een ander veelvoorkomend vals tegenovergestelde komt naar voren in de volgende vraag, die ik ouders, leraren, coaches, mentoren en leiders vaak hoor stellen aan hun kinderen, studenten, klanten en collega's. “Accepteer je deze situatie, of wil je er iets aan doen?'
Met de PAVA-methode komt je erachter dat het heel krachtig is om een situatie -om het even welk situatie- volledig te accepteren EN tegelijkertijd te zoeken naar manieren om de situatie te veranderen. En eigenlijk is het juist door een situatie volledig te accepteren zoals ze is, dat je meer mogelijkheden kunt zien om de situatie te veranderen.
Een van de valse tegenstellingen die ongetwijfeld de meeste verwarring heeft veroorzaakt bij alle mensen die ik tot nu toe heb ontmoet, is de volgende:
Of je bent je unieke zelf, of je maakt een diepe verbinding met anderen en met de wereld.
Wanneer je vastzit in deze valse tegenstelling, ga je ervan uit dat individualiteit -je unieke zelf zijn- en verbondenheid de twee uitersten zijn van dezelfde parameter. Een van de overtuigingen achter deze valse tegenstelling is: Hoe meer je je verbindt met iemand anders (of met een groep), hoe minder je je eigen individuele zelf kunt zijn en vice versa.
Met de PAVA-methode leer je alle mogelijke valse tegenstellingen waarin je -dikwijls onbewust- vastzit, herkennen. En nog belangrijker, je komt erachter hoe je jouw onjuiste tegenstellingen doorziet en loslaat.